CLI Nedir?
Komut Satırı Arayüzü (CLI), kullanıcıların metin tabanlı komutlar aracılığıyla işletim sistemi ile etkileşimde bulunduğu bir arayüzdür. Grafiksel kullanıcı arayüzüne (GUI) kıyasla, CLI daha hızlı ve etkili bir iletişim sağlar. Rocky Linux 9 gibi Linux tabanlı sistemlerde, CLI kullanmak, sistem yönetimi ve otomasyonu açısından önemli avantajlar sunar.
CLI’ye Erişim
Rocky Linux 9’da CLI’ye erişmek için genellikle terminal uygulaması kullanılır. Terminal, sistemin komutlarını girebileceğiniz bir penceredir. Terminali açmak için genellikle “Ctrl + Alt + T” tuş kombinasyonu kullanılabilir ya da menüden bulunan “Terminal” uygulaması seçilebilir.
Temel Komutlar
CLI üzerinde çalışmaya başlamak için bazı temel komutların bilinmesi gereklidir:
– ls: Bu komut, mevcut dizindeki dosya ve klasörleri listelemek için kullanılır. Örneğin, `ls -l` komutu daha detaylı bir listeleme sunar.
– cd: Dizin değiştirmek için kullanılır. Örneğin, `cd /home/kullanici/Belgeler` komutu, belirtilen dizine geçiş yapar.
– pwd: Mevcut dizini görüntülemek için kullanılır. Bu komut, CLI’da hangi dizinde çalışıldığını gösterir.
– mkdir: Yeni bir dizin oluşturmak için kullanılır. Örneğin, `mkdir yeni_klasor` komutu, “yeni_klasor” adında bir klasör oluşturur.
– rm: Dosya veya dizin silmek için kullanılır. `rm dosya.txt` komutu, “dosya.txt” dosyasını siler.
Dosya ve Dizin Yönetimi
Rocky Linux 9’da dosya ve dizin yönetimi, çoğunlukla yukarıda bahsedilen temel komutlar kullanılarak gerçekleştirilir. Ayrıca, dosyaların içeriğini görüntülemek için `cat`, `less` veya `more` komutları kullanılabilir. Örneğin, `cat dosya.txt` komutu, “dosya.txt” dosyasının içeriğini terminalde görüntüler.
Paket Yönetimi
Rocky Linux 9, DNF (Dandified YUM) adlı bir paket yönetim sistemi kullanır. Yazılım paketleri yüklemek, güncellemek veya kaldırmak için DNF komutları kullanılır:
– Paket Yükleme: `sudo dnf install paket_adi` komutu yeni bir yazılım paketini yüklemek için kullanılır.
– Paket Güncelleme: `sudo dnf update` komutu, sistemdeki tüm paketleri güncellemek için kullanılır.
– Paket Kaldırma: `sudo dnf remove paket_adi` komutu belirli bir yazılım paketini kaldırmak için kullanılır.
Kullanıcı Yönetimi
Kullanıcı hesapları ve izinleri CLI aracılığıyla yönetilebilir. Yeni bir kullanıcı oluşturmak için `sudo adduser kullanici_adi` komutu kullanılır. Kullanıcıların şifrelerini değiştirmek için `passwd kullanici_adi` komutu uygulanır. Kullanıcıların gruplara atanması `usermod` komutu ile yapılabilir.
Ağ Yönetimi
Ağ bağlantılarını kontrol etmek için bazı temel komutlar mevcuttur:
– ip a: Bu komut, sistemin ağ arayüzlerini ve IP adreslerini gösterir.
– ping: Belirli bir IP adresine veya etki alanına yönlendirilerek ağ bağlantısını test etmek için kullanılır. Örneğin, `ping google.com` komutu Google’a ping atar.
Sistem Bilgisi
Sistem hakkında bilgi edinmek için birkaç komut kullanılabilir:
– uname -a: Çekirdek bilgileri ve işletim sistemi sürümü hakkında bilgi verir.
– df -h: Disk alanı kullanımını gösterir. Bu komut, disklerin ne kadar yer kapladığını ve ne kadar alanın boş olduğunu listeler.
– top: Sistem kaynaklarının kullanım durumunu anlık olarak gösterir. Bu komut, işlemci ve bellek kullanımı gibi önemli bilgileri sunar.
Dosya İzinleri
Linux tabanlı sistemlerde dosya ve dizin izinleri kritik bir öneme sahiptir. Her dosya ve dizinin sahibi ve belirli izinleri vardır. `chmod` komutu kullanılarak dosya izinleri değiştirilebilir. Örneğin, `chmod 755 dosya.txt` komutu dosya.txt dosyasına sahibi için tam erişim, grup ve diğer kullanıcılar için okuma ve yürütme izni verir.
Komut Geçmişi
CLI’da daha önce girilen komutlar hatırlanabilir. Kullanıcı, yukarı ve aşağı ok tuşları aracılığıyla geçmişteki komutlara erişebilir. Ayrıca, `history` komutu ile tüm geçmiş komutlar listelemek mümkündür.
Otomasyon ve Betikler
CLI, otomasyonu sağlamak için betikler yazmaya olanak tanır. Bash betikleri, karmaşık görevleri otomatikleştirerek işlemleri hızlandırır. Bir bash betiği oluşturmak için bir metin dosyası düzenlenebilir ve `!/bin/bash` satırıyla başlanabilir. Betik dosyası çalıştırılabilir hale getirmek için `chmod +x betik.sh` komutu kullanılmalıdır.
Sistem İzleme
Sistemin performansını izlemek için çeşitli araçlar ve komutlar mevcuttur. `htop`, işlemci ve bellek kullanımı gibi bilgileri görsel olarak sunar. Ayrıca, `free -h` komutu mevcut bellek durumunu gösterir.
Sonuç
Rocky Linux 9 ile CLI kullanımı, sistem yönetimi ve yazılım geliştirme açısından birçok avantaj sağlamaktadır. Temel komutlar ve sistem yönetimi teknikleri öğrenildiğinde, CLI etkili bir yönetim aracı haline gelir. CLI’nin sunduğu hızlı ve güçlü etkileşim, Linux tabanlı sistem yöneticileri için vazgeçilmezdir. Sistemle etkileşimde bulunmak için CLI’yi etkin bir şekilde kullanmak, verimliliği artırır ve iş süreçlerini daha esnek hale getirir.
