Tanım ve Önemi
Rocky Linux, Red Hat Enterprise Linux (RHEL) ile uyumlu açık kaynaklı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir. Terminal, bu işletim sisteminin temel bileşenlerinden biridir ve kullanıcıların sistemle etkileşimde bulunmasına olanak tanır. Terminal, komut satırı arayüzü (CLI) kullanarak sistem yöneticiliği, programlama ve birçok sistem işlevinin gerçekleştirilmesinde büyük kolaylıklar sağlar.
Terminalin Açılması
Rocky Linux 9’da terminali açmak oldukça basittir. Uygulamalar menüsünden “Terminal” seçeneğine tıklayarak terminal penceresi açılabilir. Alternatif olarak, “Ctrl + Alt + T” kısayolu kullanılarak da hızlı bir şekilde terminal erişimi sağlanabilir.
Temel Komutlar
Terminal kullanımında bazı temel komutlar oldukça önemlidir. Bu komutlar, dosya işlemlerinden sistem durumu kontrolüne kadar birçok işlemi gerçekleştirmek için gereklidir.
– `ls`: Bulunduğunuz dizindeki dosya ve klasörleri listelemek için kullanılır.
– `cd`: Dizin değiştirmek için kullanılır. Örneğin, `cd Belgeler` komutu ile Belgeler dizinine gidilir.
– `pwd`: Kullanıcıyı bulunduğu dizinin yolunu gösterir.
– `mkdir`: Yeni bir dizin oluşturmak için kullanılır. Örneğin, `mkdir YeniDizin` ile “YeniDizin” adında bir klasör oluşturulur.
– `rm`: Dosya veya dizin silmek için kullanılır. `rm dosya.txt` komutu ile “dosya.txt” silinir. Dizin silerken `rm -r dizin_adi` komutu kullanılmalıdır.
Dosya ve Dizin Yönetimi
Terminal, dosya ve dizin yönetimi için yüksek derecede esneklik sağlar. Oluşturulan ve yönetilen dosya ve dizinlerde bir takım işlemler gerçekleştirilebilir.
– `cp`: Dosya veya dizin kopyalama işlemi için kullanılır. Örneğin, `cp dosya.txt /home/kullanici/Belgeler` komutu ile dosya Belgeler dizinine kopyalanır.
– `mv`: Dosya veya dizin taşıma veya yeniden adlandırma işlemi için kullanılır. `mv dosya.txt yeni_dosya.txt` komutu ile “dosya.txt” yeniden adlandırılır.
– `touch`: Yeni bir dosya oluşturmak için kullanılır. Örneğin, `touch yeni_dosya.txt` komutu ile yeni bir dosya oluşturulur.
Sistem Bilgisi Kontrolü
Sistem hakkında bilgi almak, terminal üzerinden gerçekleştirilebilecek önemli bir işlemdir. Aşağıda bazı komutlar verilmiştir.
– `top`: Sistem kaynak kullanımını ve çalışan işlemleri grafiksel bir biçimde gösterir. Gerçek zamanlı güncellemeler sağlar.
– `df`: Disk alanı kullanımını gösterir. `df -h` komutu, insan tarafından okunabilir biçimde çıktı verir.
– `free`: Bellek kullanım durumunu kontrol eder. `free -h` ise daha anlaşılır bir biçimde bellek kullanımını gösterir.
Yazılım Yükleme
Rocky Linux 9, paket yöneticisi olarak DNF (Dandified YUM) kullanır. Yazılım yüklemek ve güncellemek için aşağıdaki komutlar kullanılabilir.
– Paket yüklemek için `sudo dnf install paket_adi` komutu kullanılır.
– Yüklenen paketleri güncellemek için `sudo dnf update` komutu tercih edilir.
– Yüklenen bir paketi kaldırmak için `sudo dnf remove paket_adi` komutu kullanılır.
Kullanıcı Yönetimi
Sistemde kullanıcı oluşturma veya yönetme işlemleri de terminal ile yapılabilir. Bu işlem için bazı önemli komutlar şunlardır:
– Yeni bir kullanıcı eklemek için `sudo adduser yeni_kullanici` komutu kullanılır.
– Varolan bir kullanıcıyı silmek için `sudo deluser silinecek_kullanici` komutu kullanılır.
– Kullanıcının şifresini değiştirmek için `passwd kullanici_ad` komutu uygulanır.
Arka Plan İşlemleri
Terminal, arka planda çalışan işlemleri de yönetme imkanına sahiptir. Araçlar aşağıdaki gibidir:
– `&`: Komutun arka planda çalışmasını sağlar. Örneğin `komut &` ile işlem arka planda başlatılır.
– `jobs`: Arka planda çalışan işlemlerin listesini gösterir.
– `fg`: Arka planda çalışan bir işlemi ön plana almak için kullanılır. `fg %1` komutu, birinci sıradaki işlemi ön plana alır.
– `bg`: Arka planda çalışan bir işlemi devam ettirmek için kullanılır.
Sık Kullanılan Kısayollar
Terminal kullanımı sırasında bazı kısayollar, iş akışını hızlandırır. Bunlar arasında:
– `Ctrl + C`: Çalışan bir komutu durdurur.
– `Ctrl + Z`: Çalışan bir komutu askıya alır.
– `Ctrl + R`: Terminal geçmişinde arama yapar.
Kapsamlı Belgeler ve Yardım
Terminal komutlarının nasıl kullanılacağı ile ilgili daha fazla bilgi almak için `man komut_adı` formatında yardım sayfalarına erişilebilir. Örneğin `man ls` komutu, `ls` komutu hakkında detaylı bilgi verir.
Güvenlik
Terminal aracılığıyla gerçekleştirilmesi gereken işlemler için güvenlik önemlidir. Kullanıcıların dikkat etmesi gereken bazı temel kurallar şunlardır:
– `sudo` komutu ile yönetici yetkisi alınırken, gerekli olmadıkça kullanmaktan kaçınılmalıdır.
– Şifreler korunmalı ve üçüncü kişilerle paylaşılmamalıdır.
– Gereksiz paket ve uygulamalar sistemden kaldırılmalı, güvenlik açıkları en aza indirilmelidir.
